जर तुम्ही हे आहार करत असाल, तर सावध! आरोग्याला धोका होऊ शकतो.

दूध आणि जांभूळ यांचा संयोग

दूध आणि जांभूळ यांचा संयोग आयुर्वेदात अतिशय हानिकारक मानला जातो. जांभूळ (Jamun) हा शरीरासाठी फायदेशीर फळ असले तरी, दूधासोबत घेतल्यास हे संयोजन पचनशक्तीला त्रास देते आणि शरीरात विषारी पदार्थ तयार होण्याची शक्यता वाढते.

जांभुळामध्ये काही घटक असतात जे दूधाच्या पदार्थांसोबत मिलून पचनसंस्थेत गोंधळ करतात. या गोंधळामुळे अग्नी मंदावतो, पचन क्रिया हळवी होते, अपचन, जडपणा व गॅस तयार होण्याचे प्रमाण वाढते. यामुळे पोट फुगणे, जळजळ, आणि कधीकधी अतिसारासारख्या समस्या देखील होऊ शकतात.

दूध आणि जांभूळ एकत्र घेतल्यावर विषारी पदार्थ तयार होतात, ज्यामुळे त्वचारोग, सर्दी, खोकला यांसारखे विकार देखील उद्भवू शकतात. त्यामुळे या दोन पदार्थांमध्ये कमीत कमी काही काळाचा अंतर असावा, म्हणजे त्यांचा अपाय होण्याचा धोका कमी होतो.

आयुर्वेदानुसार, जांभूळ खाल्ल्यानंतर लगेच दूध किंवा दुधाचे पदार्थ न घेणे चांगले. सुमारे १ ते १.५ तासाचा फेरावा ठेवून दूध प्यावे. तसेच जांभूळ खाल्ल्यानंतर फारसे थंड पाणी किंवा हळद घालून पदार्थ न घेण्याचा सल्ला देखील दिला जातो कारण यामुळेही पचन त्रास होऊ शकतो.

जर दूध प्यायचे असेल तर जांभूळ फळाचा पूर्णपणे विघटन होण्याची वाट पाहणे आवश्यक आहे. आणि अजून चांगले म्हणजे जांभूळ आणि दूध वेगवेगळ्या वेळा खा. यामुळे आपल्या पाचनसंस्थेची कार्यक्षमता सुधारते आणि विषारी पदार्थ तयार होण्याचा धोका कमी होतो.

संक्षेपात:

• जांभूळ आणि दूध एकत्र न खाणे.
• दोन पदार्थांमध्ये कमीत कमी १-१.५ तासाचा फरक असावा.
• जांभूळ खाल्ल्यानंतर लगेच पाणी आणि दूध न घेणे.
• अशा प्रकारे सेवन केल्यास पचनसंस्था त्रस्त होत नाही आणि आपले शरीर निरोगी राहते.

हे नियम पाळल्यास जांभूळाचे फायदे सहज मिळवू शकतो, आणि दूधाचा पोषणही योग्य प्रकारे शरीराला मिळतो. या छोट्या पण महत्त्वाच्या नियमांचे पालन केल्यास पाचनसंबंधी समस्या टाळता येतात व दीर्घकाळ आरोग्य चांगले राखता येते.दूध आणि जांभूळ यांचा संयोग आयुर्वेदात अत्यंत हानिकारक मानला जातो. जांभूळ हा आरोग्यासाठी फायदेशीर फळ असला तरी दूध सोबत घेतल्यास पचन क्रियेला त्रास होतो. जांभुळामध्ये काही घटक असतात जे दूधासोबत मिळून पचनसंस्थेत गोंधळ करतात, ज्यामुळे अग्नी मंदावते व अपचन, गॅस तयार होतो.

या संयोजनामुळे पोटात विषारी पदार्थ तयार होण्याची शक्यता वाढते. पोट फुगणे, जळजळ होणे किंवा अतिसारसारखे त्रासही उद्भवू शकतात. यामुळे त्वचेच्या विकारांपासून श्वसन समस्या देखील इजा होतात.

दूध आणि जांभूळ एकत्र घेतल्यावर हिवाळ्यात किंवा जाड शरीरासाठी जास्त त्रासदायक होतो. त्यामुळे जांभूळ खाल्ल्यानंतर लगेच दूध पिणे टाळा, त्याऐवजी १ ते १.५ तास अंतर ठेवा.

जांभूळ खाल्ल्यानंतर थोडा वेळ ३०-४५ मिनिटे थांबून मग दूध वा दुधाचे पदार्थ घेणे योग्य. तसेच जांभूळ खाल्ल्यानंतर लगेच पाणी प्यायला नको कारण तेही पचनावर वाईट परिणाम करते.

दूध आणि जांभुळाच्या या विरुद्ध आहारामुळे होणारे त्रास टाळण्यासाठी हे नियम पाळावेत:

जांभूळ आणि दूध वेगवेगळ्या वेळा खा,

जांभूळ खाताना दूध, पाणी किंवा हळद यांचा संयोग टाळा,

दूधाने पूर्णपणे पचन होण्याचा वेळ द्या.

यामुळे पचन सुरळीत राहते, विषारी पदार्थ न तयार होण्यास मदत होते आणि शरीर निरोगी राहते. अशा प्रकारे जांभळाचा आहार सेवन केल्यास तो आरोग्यासाठी फायद्याचा ठरतो.

हे नियम पाळल्यास जांभळातून होणारे फायदे मिळतात आणि दूधाचा पोषणही योग्य प्रकारे उपयोग होतो, पचन तंत्र कार्यक्षम राहते

दूध आणि आंबट फळं

आयुर्वेदानुसार दूध आणि आंबट फळं (संत्रा, लिंबू, अननस आदी) यांचा एकत्र किंवा एकापाठोपाठ सेवन करणं "विरुद्ध आहार" आहे कारण यामुळे पचनशक्तीवर वाईट परिणाम होतो. यामागे मुख्य कारण म्हणजे आंबट फळांमध्ये असलेला आम्ल (ऍसिड) दूध फोडण्याचा गुणधर्म असतो. दूध नैसर्गिकरीत्या थंड, गोडसर आणि सौम्य असते, तर आंबट फळांची ऋतुने तेजस्वी, आंबट आणि थोडीशी उष्ण असते. या दोन्हींचे गुणधर्म एकत्र येताच दूधमध्ये फाटण्याची प्रक्रिया होते.

दूध फाटल्याने अन्नातील साधे पोषक घटक बदलून विषारी रसायने तयार होतात, ज्यामुळे पचनाच्या अग्नीवर बाधा येते व शरीरात आम (toxins) निर्माण होतो. या विषारी पदार्थामुळे पाचनसंस्था गोंधळून जाते, ज्याचा परिणाम म्हणून पोटदुखी, अपचन, गॅस, जुलाब, जळजळ यांसारखे त्रास उद्भवू शकतात.

याशिवाय, दूध आणि आंबट फळांच्या संयोजनामुळे शरीरातील स्रावांतही बदल होतो आणि त्यामुळे त्वचारोग, अ‍ॅलर्जी, रक्त-संबंधित समस्या देखील उद्भवू शकतात.

उदाहरणार्थ, संत्रा आणि दूध एकत्र घेतल्यास दुधातील प्रथिने आंबट रसामुळे फाटतात, ज्यामुळे हृदय आणि फुफ्फुसांवर ताण येऊ शकतो. यामुळे श्वसन विकार किंवा सर्दी-खोकल्याचे प्रमाण वाढू शकते.

दूध आणि आंबट फळे एकत्र घेण्यापेक्षा वेगळ्या वेळी घेतल्यास त्याचा अपाय होत नाही. उदाहरणार्थ, जेवणानंतर काही तासांनी दूध प्यावे किंवा आंबट फळं वेगळ्या वेळी खावे. तसेच, मिल्कशेक किंवा फ्रुट सलाड बनवताना गोडसर किंवा सौम्य फळांचे (उदा. सफरचंद, चिकू, अंजीर, बदाम) वापर केल्यास ते फायदेशीर असा अनुभव आहे.

सारांश:

• दूध आणि आंबट फळे एकत्र किंवा लगेच एकापाठोपाठ खाणे टाळावे.
• एकमेकांमध्ये १ ते २ ताशी अंतर ठेवा.
• फळांचे स्मूदी किंवा शेक बनवताना गोडसर फळांचा वापर करा.

जर दूध प्यायचं असेल तर ते वेगळ्या वेळेस प्यावे, खासकरून संध्याकाळी किंवा झोपण्यापूर्वी.

अशा पद्धतीने सेवन केल्यास पचनसंस्था निरोगी राहते, विषारी पदार्थ तयार होत नाहीत आणि शरीरातील अग्नी (पचनशक्ती)चांगली राहते. यामुळे आरोग्य सुधारते आणि तक्रारी कमी होतात.

दूध आणि मासे

आयुर्वेदानुसार दूध आणि मासे हे पदार्थ पूर्णपणे विरुद्ध आहेत. दूध हा एक थंड आणि सौम्य पदार्थ असतो तर मासे उष्ण आणि जड प्रकृतीचे पदार्थ असतात. या दोन पदार्थांचा संगम शरीरासाठी त्रासदायक ठरतो.

दूध आणि मासे एकत्र घेतल्यास शरीराच्या पचनशक्तीवर विपरीत परिणाम होतो, ज्यामुळे पचन गोंधळून जाते आणि शरीरात विषारी पदार्थ तयार होण्याची शक्यता वाढते. हे विषारी पदार्थ त्वचेवर एलर्जी, दगदगाट, सूज आणि त्वचेचे विविध विकार घडवू शकतात.

याशिवाय, या संयोजनामुळे शरीरातील रक्तवहन व्यवस्था आणि श्वसन प्रणालीवरही वाईट परिणाम होतो. रक्तशुद्धीमध्ये अडथळा येतो आणि रक्तदाब, थकवा, सर्दी-खोकला किंवा फुफ्फुसांचे विकार होण्याची शक्यता वाढते.

आयुर्वेदात हे संयोजन "वीर्य विरुद्ध" (दोन विरुद्ध गुणधर्म असलेले पदार्थ) म्हणून ओळखले जाते, कारण दूधाचा थंड गुणधर्म आणि मास्याचा उष्ण गुणधर्म एकत्र येताच शरीरातील संतुलन बिघडते. त्यामुळे अशा पदार्थांचे सेवन टाळण्याचा आग्रह केला जातो.

दूध आणि मासे कधीही एकत्र किंवा जवळच्या वेळेत खाणे टाळावे. तसेच मासे खाल्ल्यानंतर काही तासांनी दूध पिऊ शकतो आणि दूध घेतल्यानंतर मासे खाण्यापासून वेळ ठेवावा.

संक्षेपात, दूध आणि मासे एकत्र घेणे टाळावे कारण:

• पचन क्षमता कमी होते,
• विषारी तत्व शरीरात निर्माण होतात,
• त्वचेवर आणि श्वसनात विकार होऊ शकतात
• रक्त आणि ऊर्जा प्रणालीवर प्रतिकूल परिणाम होतो.

या नियमाचे पालन केल्यास शरीर निरोगी राहते आणि त्रास कमी होतात. त्यामुळे आयुर्वेदात दूध आणि माशांचे सेवन वेगळ्या वेळा करण्याचा सल्ला दिला आहे.

दूध आणि केळ्याचा संयोग

आयुर्वेदानुसार दूध आणि केळ्याचा संयोग हा "विरुद्ध आहार" आहे कारण दोन्ही पदार्थ शरीरासाठी जड आणि वेगळ्या प्रकारे पचणारे असतात. केळा हा थोडा उष्ण आणि जड पदार्थ मानला जातो तर दूध थंड, सौम्य आणि वजनदार असतो.

जेव्हा दूध आणि केळा एकत्र घेतले जातात, तेव्हा त्याचा पचन अग्नी (पचनशक्ती) मंदावतो. पचन प्रक्रियेत अडथळा येतो, ज्यामुळे खाद्यपदार्थ शरीरात अधिक काळ राहतात, परिणामी जडपणा, अपचन, गॅस आणि फुगण्याची समस्या उद्भवते.

या संयोजनामुळे शरीरात "कफ" वाढू लागतो, ज्यामुळे सर्दी, खोकला, नाक बंद होणे, श्वास घ्यायला त्रास अशा समस्या वाढू शकतात. खास करून ज्यांना श्वसनाशी संबंधित त्रास जसे अस्थमा किंवा सायनसच्या आजाराची तक्रार असते, त्यांच्यासाठी हा संयोजन अधिक हानिकारक ठरू शकतो.

याशिवाय, दूध आणि केळा एकत्र ठेवले तर विषारी घटक तयार होण्याची शक्यता असते, ज्यामुळे त्वचाविकार, एलर्जी इत्यादी समस्या देखील उद्भवू शकतात.

पण दूध आणि केळा ही दोन्ही वस्त्रं त्यांच्या योग्य वेळी व योग्य प्रकारे घेतली तर आरोग्यासाठी फायदेशीर आहेत. उदाहरणार्थ, सकाळी केळा खाल्ल्यानंतर काही तासांनी थंड दूध प्यावे किंवा दूध खाल्ल्यानंतर थोडा वेळ थांबून केळा खाणे योग्य ठरते.

संक्षेपातः

• दूध आणि केळा एकत्र एकाच वेळी घेणे टाळा.
• पचनशक्ती वाढवण्यासाठी दोन्ही पदार्थांमध्ये १-२ तासांचा काळ ठेवा.
• संयमित प्रमाणात आणि योग्य वेळी एकटेच दूध किंवा केळा सेवन करा.

असे केल्यास शरीरातील कफ नियंत्रणात राहतो, पचन सुधारते आणि आरोग्य टिकते.

ह्या नियमांचे पालन केल्यास दूध आणि केळ्याचा उपयोग आरामदायक व स्वास्थ्यदायी होतो. तसेच सर्दी-खोकी, गॅस्ट्रिक अपचन या त्रासांपासून बचाव होतो. आयुर्वेदानुसार दूध आणि केळ्याचा संगम आरोग्याला नुकसान पोहचवणारा म्हणून टाळला जातो.

दही आणि  फळे

आयुर्वेदानुसार दही आणि बहुतेक फळे एकत्र खाणे टाळले पाहिजे कारण यामुळे पचनशक्तीवर वाईट परिणाम होतो. दही हा थंड, भारी आणि कफवर्धक पदार्थ असून, फळे बहुधा पचायला सहज असली तरी दहीसह घेतल्यास पचन क्रिया मंदावते.

दही आणि फळांचा संयोग झाल्यास पचनसंस्थेत अर्धपचलेले अन्न जमा होण्याचा धोका वाढतो, ज्यामुळे आतड्यांत गॅस तयार होणे, फर्मेंटेशन (अम्लीय साखर सड़णे), आणि अपचन या समस्या उद्भवतात. ही प्रक्रिया शरीरात विषारी पदार्थ तयार करते ज्याला आयुर्वेदात आम म्हणतात.

विशेषतः जे फळे आंबट किंवा ऊष्ण गुणधर्माची असतात (जसे की केळी, संत्रा, अननस इत्यादी), त्याचा दह्यासोबत असा संयोग अधिक भयंकर अपचन करतो. शरीरात कफ वाढण्याचा धोका असल्याने सर्दी, खोकला आणि बलदाह यांसारखे त्रास होऊ शकतात.

रात्री दही खाण्याचे प्रमाण कमी ठेवण्याचा सल्ला देण्यात येतो कारण झोपेत पचन क्रिया मंदावते. यामुळे दह्याचा प्रभाव जास्त होऊन शरीरात जडपणा, कफ वाढ, आणि भारीपणा जाणवू शकतो. त्यामुळे झोपायच्या आधी दही कमी आणि लवकर खाणे आरोग्यासाठी लाभदायक ठरते.

दररोज दही खाताना खालील गोष्टींची काळजी घ्या:

• दही आणि फळे वेगळ्या वेळा खाणे.
• रात्री दहीचे सेवन मर्यादित प्रमाणात व लवकर करणे.
• गरम किंवा उष्ण पदार्थांसोबत दही टाळा.

फळांचे सेवन वेगळ्या टप्प्यात करणे, विशेषतः आंबट आणि शीतल फळे.

या नियमांमुळे पचन सुरळीत होते, कफाचे प्रमाण संतुलित राहते आणि शरीरात विषारी पदार्थ नाहीत तयार होत. त्यामुळे दही आणि फळांचा संयमित वापर आरोग्यासाठी फायदेशीर आहे.

अशा प्रकारे दही आणि फळांचा योग्य वापर केल्यास तुम्ही निरोगी राहू शकता आणि अनेक पचन संबंधित समस्या टाळू शकता

 दूध आणि व्हिनेगर किंवा आंबट लोणचं

आयुर्वेदानुसार दूध आणि व्हिनेगर किंवा आंबट लोणचं हे पदार्थ एकत्र खाणे टाळले पाहिजे कारण यामुळे शरीरात पाचन अग्नी (अग्नी) मंदावतो.

व्हिनेगर आणि लोणचं हे आंबट व गरम पदार्थ असतात, तर दूध थंड, जड आणि सौम्य असतो. जेंव्हा आंबट पदार्थ दूधासोबत घेतले जातात, तेव्हा दूध फाटण्याचा धोका वाढतो. दूधाच्या प्रथिनांचे रासायनिक बनावट बदलते आणि विषारी घटक तयार होतात.

या विषारी घटकांमुळे पचनसंकेत गोंधळून जातो. याचा परिणाम म्हणून पेटात जळजळ, फुगणं, खारटपणा आणि अपचन होण्याची शक्यता वाढते. काही वेळेस शरीरात आम (toxins) तयार होऊन संपूर्ण पचनप्रणालीवर वाईट परिणाम होतो.

याशिवाय, चांगल्या पचनशक्तीला याने ठेस पोहोचतो व शरीराची उर्जा कमी होते. त्यामुळे अशा विरुद्ध संयोजनामुळे वात, पित्त आणि कफ यांचे असंतुलन होऊन विविध रोग उत्पन्न होऊ शकतात.

अशा कारणास्तव दूध आणि आंबट पदार्थ एकत्र सेवन करणे टाळणे गरजेचे आहे. दूध अगदी वेगवेगळ्या वेळी तसेच एकटेच सेवन करावे आणि आंबट पदार्थदेखील वेगळ्या वेळी खाण्याचा सल्ला आयुर्वेदात दिला जातो.

प्रमुख पॉइंट्स:

• दूध + व्हिनेगर/आंबट लोणचं = दूध फटणे.
• विषारी पदार्थ तयार होतात.
• पचनाचा गोंधळ, जळजळ आणि फुगणं होणे.
• अपचन आणि इतर पचनसंस्था विकार उद्भवणे.
• यामुळे शरीरातील संतुलन बिघडू शकते.

तरी दूध आणि आंबट पदार्थ वेगळ्या वेळा घेणं आणि योग्य अंतर ठेवणं आरोग्यासाठी योग्य आहे. यामुळे पचनशक्ती सुधारते आणि शरीर निरोगी राहते.

दही आणि काकडी 

आयुर्वेदानुसार दही आणि काकडी ही दोन्ही शीतल (ठंडक देणारी) पदार्थे आहेत. एकत्र घेतल्यास या संयोजनामुळे शरीरातील पचनशक्ती मंदावते आणि पचनक्रिया बिघडते.

दहीमध्ये असलेले प्रोबायोटिक्स आणि काकडीचे शीतल गुण मिळून पचनसंस्थेत अडथळा निर्माण करतात. यामुळे आतड्यांत अर्धपचलेले अन्न साचते, जे गॅस, फर्मेंटेशन आणि अम्लता वाढवण्यास कारणीभूत ठरते. त्यामुळे अपचन, पोट फुगणे आणि पचनदुष्परिणामांची समस्या उद्भवू शकते.

याशिवाय, या संयोजनामुळे शरीरातील हिमोग्लोबिनचे प्रमाण कमी होण्याची शक्यता वाढते, ज्याने थकवा आणि ऊर्जा कमी होणे संभवते. ज्यांना पूर्वीपासूनच पचनातील त्रास किंवा अपचनाचा त्रास होतो, त्यांच्यासाठी हा संयोजन अधिक हानिकारक ठरतो.

आयुर्वेदात दहीखाण्यासाठी सुचवलेले काही नियम आहेत:

• दही सकाळी किंवा दुपारी खाणे योग्य ठरते, रात्री कमी खाणे.
• दही कोणत्याही शीतल पदार्थाबरोबर एकत्र न घेणे.
• काकडीसारख्या शीतल फळ/भाज्यांसोबत दही टाळणे.
• दही मध्ये थोडेसे मसाले (उदा. जिरे, हिंग) घालून पचन सुधारू शकते.

संक्षेपात, दही आणि काकडी एकत्र खाणे टाळल्यास पचन चांगले होते, गॅस आणि अपचन टाळता येतो, तसेच शरीरातील उर्जा चांगली टिकते.

दही आणि काकडी यांचा संगम ज्यांना पचनदुर्बलता आहे त्यांच्यासाठी विशेषतः टाळण्याचा सल्ला आहे.

ही माहिती आयुर्वेदिक तज्ज्ञांच्या मार्गदर्शनावर आधारित आहे आणि योग्य पाचनासाठी दही आणि काकडी वेगळ्या वेळी सेवन करणे उचित ठरते.

 पालक आणि दूध

आयुर्वेदानुसार पालक आणि दूध यांचा संयोजनसाठी संवेदनशील ठरू शकतो कारण पालकामध्ये ऑक्सलेट्स नावाचे पदार्थ असतात जे दूधातील कॅल्शियमशी प्रतिक्रिया करून जाळे करतात. या प्रक्रियेला „कैल्शियम ऑक्सालेट“ म्हणतात, जे शरीरात सहज पचत नाही आणि गुर्द्या किंवा मूत्रमार्गात अडथळा तयार करू शकते.

दूधामधील कॅल्शियम आणि पालकातील ऑक्सालिक ऍसिड एकत्र आल्यावर पचन खराब होते. यामुळे पोटात जडपणा, फुगणं, गॅस तयार होणे व अपचन या समस्या उद्भवू शकतात. कधीकधी या संयोजनामुळे किडनी ब्लॉकेजसारखे मानसिक विकारही होत असतात.

पालकामध्ये भरपूर प्रमाणात आयरन आणि जास्त प्रमाणात फायबर असतो, जो आरोग्यासाठी उपयुक्त आहे. पण दूधातील कॅल्शियम याच्या शोषणात अडथळा आणतो. त्यामुळे दूध व पालक एकत्र खाल्ल्यास शरीराला दोन्हींचा योग्य लाभ मिळत नाही.

तथापि, कमी प्रमाणात आणि योग्य प्रकारे केल्यास पालक व दूध आरोग्यासाठी फायदेशीर आहेत, पण नियमित आणि जास्त प्रमाणात हे दोन्ही एकत्र खाणे टाळावे.

आयुर्वेदानुसार, पालक सोलून, शिजवून आणि दूधाच्या अगदी वेगळ्या वेळा सेवन करणे योग्य ठरते. तसेच जे लोक गुर्द्यांच्या समस्या किंवा किडनी स्टोनचा धोका असलेल्या आहेत, त्यांना हे संयोजन टाळायला हवे.

संक्षेपात:

• पालकातील ऑक्सलेट्स दूधातील कॅल्शियमशी जाळे तयार करतात,
• हे जाळे शरीराला योग्य रित्या पचत नाहीत,
• अपचन, गॅस, फुगणे, किडनी ब्लॉकेज यास कारणीभूत,
• पालक आणि दूध एकत्र खाणे टाळा, ते वेगळ्या वेळा सेवन करा.

अशाप्रकारे पालक व दूधाचा संयमित आणि वेगळ्या वेळा व योग्य प्रमाणात सेवन करणे आरोग्यासाठी निरोगी आणि फायदेशीर आहे

 डाळिंब आणि दूध

आयुर्वेदानुसार, डाळिंब आणि दूध यांचा एकत्र सेवन टाळावा कारण हे संयोजन पचनासाठी अत्यंत विषारी मानले जाते. डाळिंबाचा रस आणि दूधाचे गुणधर्म एकत्र येऊन शरीरात विषारी पदार्थ तयार होतात ज्यामुळे पचनसंस्थेत गोंधळ आणि त्रास होतो.

डाळिंबामध्ये अँटिऑक्सिडंट्स, भरपूर फायबर आणि पौष्टिक तत्व असले तरी, दूधासोबत घेतल्यावर त्याचा पचनावर विपरीत परिणाम होतो. दूध गोडसर आणि थंड प्रकृतीचा असतो तर डाळिंब थोडा आंबट व उष्ण असतो. या विरोधी गुणधर्मांमुळे दूधाची पचनक्रिया मंदावते आणि डाळिंबाचा रस दूधात मिसळल्यावर शरीराला हानी पोहोचू शकते.

या संयोगामुळे पोटात अपचन, जडपणा, फुगणे आणि गॅस तयार होण्याची शक्यता वाढते. कधी कधी अतिसार किंवा जुलाब सारखे त्रासही होऊ शकतात. त्यामुळे डाळिंब खाताना दूध घेतल्यास किमान अर्धा तासाचा अंतर ठेवावा, किंवा शक्य असल्यास डाळिंब आणि दूध वेगळ्या वेळा सेवन करावेत.

सारांश:

• डाळिंब + दूध = विषारी संयोजन, पचन क्रिया मंदावते.
• विषारी पदार्थ तयार होऊन शरीरास त्रास होतो.
• अपचन, फुगणे, गॅस, जडपणा या त्रास उद्भवतात.
• डाळिंब खाल्ल्यानंतर दूध घेण्यापूर्वी वेळ ठेवणे आवश्यक.

दोन्ही पदार्थ वेगळ्या वेळी घेणे चांगले.

हे नियम पाळून डाळिंब आणि दूधाचा फायदा योग्य प्रकारे घ्यावा. आयुर्वेदिक दृष्टीने हे संयोजन टाळणे आरोग्यासाठी हितकारक असते

खरबूज/कलिंगड + दुग्धजन्य पदार्थ

कलिंगड हा शरीरासाठी एक जलद पचणारा आणि थंड गुणधर्म असलेला फळ आहे. तो उन्हाळ्यात तहान भागवण्यासाठी तसेच पित्त कमी करण्यासाठी उपयुक्त मानला जातो. परंतु, कलिंगडाचे सेवन जेवणाबरोबर किंवा इतर काही पदार्थांसोबत केले तर पाचन प्रक्रियेत गोंधळ निर्माण होऊ शकतो.

कलिंगड पटकन पचतो आणि त्याला इतर पदार्थांसोबत घेतल्यास पचनगती वेगळी होते. परिणामी पचनसंस्थेत अडथळा येतो, ज्यामुळे पोटात गॅस, फुगणे, अपचन आणि अम्लता वाढू शकते. अशा परिस्थितीत पचनावर ताण येतो आणि शरीराला अस्वस्थता निर्माण होते.

म्हणून आयुर्वेदात कलिंगड हे सेवन सकाळी किंवा दुपारी करणे सर्वोत्तम मानले जाते. जेवणासोबत किंवा रात्री त्याचा वापर टाळावा, विशेषतः जे लोक पचनसंस्थेच्या त्रासात असतात.

कलिंगडाच्या बियाही पोषक असून त्यांना भाजून किंवा वाळवून खाल्ले जातात. जे काही रीतीने वर दिलेले नियम पाळले तर कलिंगडाचे आरोग्यदायी फायदे मिळू शकतात.

सारांश:

• कलिंगड जलद पचणारे थंड फळ आहे.
• जेवणाबरोबर किंवा इतर पदार्थांसोबत घेतल्यास पचनावर वाईट परिणाम होतो.
• पचन मंदावते, गॅस व फुगण्याची समस्या वाढते.
• सकाळी किंवा दुपारी एकटे खाणे योग्य, रात्री टाळा.

कलिंगडाच्या बियांचे उपयोग आरोग्यासाठी फायदेशीर.

अशा प्रकारे कलिंगडाचे सेवन योग्य वेळ आणि प्रमाणात केल्यास ते शरीरासाठी फायदेशीर असते आणि पचन सुलभ होते.

मध + गरम पाणी

आयुर्वेदानुसार मध (शहद) हा निसर्गाचा अत्यंत पौष्टिक पदार्थ आहे, परंतु त्याचा वापर योग्य प्रकारे आणि योग्य स्थितीत करणे आवश्यक आहे.

मध गरम पाण्यात घातल्यास त्यातील सूक्ष्मदर्शक रचना बदलतात. म्हणजे, मधातील नैसर्गिक गुणधर्म आणि त्याची जैविक रचना उष्णतेने नष्ट होतात. त्यामुळे मधाचा गुणधर्म विकृत होऊन त्यामध्ये विषारी किंवा नुकसानकारक पदार्थ तयार होऊ शकतात, जे शरीरासाठी हानिकारक असतात.

मनुष्याच्या शरीरामध्ये मधाची पचनशक्ती मोठ्या प्रमाणात त्याच्या नैसर्गिक स्वरूपानुसार कार्य करते. पण मध गरम पाण्यात मिसळल्यास मधाचा फायदा कमी होतो आणि शरीरातील सूक्ष्म जीवनशक्तीवर विपरीत परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळे अग्नी मंदावू शकते आणि शरीरावर ताण निर्माण होतो.

यामुळे मध कधीही उकळवू नये, तो गरम करणे किंवा गरम पाणी त्यात घालणे टाळावे. मध नेहमी थंड किंवा सामान्य तापमानावरच सेवन करावा.

संक्षेप:

• मध गरम पाण्यात घातल्यास मधाची रासायनिक रचना बदलते.
• विषारी पदार्थ तयार होण्याची शक्यता असते.
• मधाचा आरोग्यदायी गुणधर्म कमी होतो.
• पचनशक्तीवर नकारात्मक परिणाम होतो.
• मध कधीही उकळवू नये वा गरम करणे टाळावे.

या नियमांचे पालन केल्यास मधाचे आरोग्य सुधारक फायदे सहज मिळतात आणि शरीर निरोगी राहते. आयुर्वेद तज्ज्ञ या सल्ल्याला प्राधान्य देतात.

मासे आणि मध

आयुर्वेदानुसार मासे आणि मध यांचा संयोजन शरीरासाठी विषारी मानला जातो. हा एक विरुद्ध आहार आहे कारण मधाचे शीतल गुणधर्म आणि मास्यांचे उष्ण गुणधर्म एकत्र येत नाहीत, ज्यामुळे शरीराच्या पचनशक्तीवर विपरित प्रभाव होतो.

मधेची थंड तासीर आणि मास्यांची उष्ण तासीर एकत्र सेवन केल्यास पचनगती गोंधळून जाते. परिणामी पचन मंदावते आणि शरीरात विषारी पदार्थ तयार होण्याची शक्यता वाढते. त्यामुळे त्वचेवर एलर्जी, दगदगाट, सूज, अपचन आणि श्वसनविकार होऊ शकतात.

आयुर्वेदात असे संयोजन वीर्य विरुद्ध आहार मानले जाते, ज्यामुळे शरीरातील संतुलन बिघडू शकते आणि विविध रोग उद्भवतात. त्यामुळे मासे आणि मध कधीही एकत्र खाऊ नयेत.

संक्षेप:

• मध + मासे = शरीरासाठी विषारी.
• शीतल + उष्ण गुणधर्मामुळे पचन गोंधळते.
• विषारी पदार्थ तयार होतात.
• त्वचेवर एलर्जी, श्वसन विकार होऊ शकतात.

असे संयोजन टाळावे.

या नियमांचे पालन केल्यास शरीर निरोगी राहते आणि पाचनक्रिया सुचारू होते.

 हरभरा (चणा) किंवा मटकी आणि पनीर 

आयुर्वेदानुसार हरभरा (चणा) किंवा मटकी आणि पनीर या दोन पदार्थांचा संयोजन शरीरासाठी जड आणि पचायला कठीण मानला जातो.

दोन्ही पदार्थांमध्ये प्रथिने आणि कडकपणा अधिक असल्यामुळे पचनसंस्था अधिक मेहनत करते आणि अग्नी (पचनशक्ती) मंदावते. परिणामी, पाचन प्रक्रिया हळू होते, ज्यामुळे आतड्यात अन्न व्यवस्थितपणे पचत नाही व अर्धपचलेले अन्न साचते.

यामुळे शरीरात अम्लता वाढते, ज्यामुळे अपचन, गॅस, फुगणे, आणि कधीकधी पोटदुखी यांसारख्या समस्या उद्भवतात. असा संयोजन पाचन प्रणालीवर ताण आणतो, आणि ज्यांना पाचनसंस्था कमजोर आहे त्यांच्या आरोग्यासाठी तो हानिकारक ठरतो.

संक्षेपात:

• हरभरा/मटकी + पनीर = जड, पचन मंदावते.
• अम्लता वाढते व गॅस व अपचन होतो.
• पचनसंस्था त्रस्त होते.

अशा संयोजनाचे सेवन मर्यादित करावे.

या नियमांचे पालन केल्यास पचन सुधारते आणि शरीर निरोगी राहते

खरबूज/कलिंगड आणि दुग्धजन्य पदार्थ

आयुर्वेदानुसार खरबूज/कलिंगड आणि दुग्धजन्य पदार्थ यांचा संयोजन शरीरासाठी अनुकूल नाही कारण यामुळे पचन क्रिया गोंधळून जाते. खरबूज एक जलद पचणारा, थंड गुणधर्म असलेला फळ आहे, तर दुग्धजन्य पदार्थ जसे दूध, दही, पनीर हे जड, थोडा उष्ण व जडप्रकारचा अन्न म्हणून ओळखले जातात.

जेव्हा हे दोन पदार्थ एकत्र घेतले जातात, तेव्हा त्यांच्या पचनगतीत फरक असल्याने पचन व्यवस्थेत अडथळा येतो. खरबूज पटकन पचतो आणि पचन प्रक्रिया संपूर्ण होते, तर दूध वगैरे संपूर्ण पचायला वेळ लागतो. यामुळे अन्न आयुष्य (पचनशक्ती) गोंधळते आणि आतड्यांत अर्धपचलेले अन्न जाऊ लागते.

याचे परिणाम म्हणून गॅस, फुगणे, अपचन, अम्लता आणि कधी-कधी उलट्या तोंडूना त्रास होऊ शकतो. खरबूज व दूध एकत्र घेतल्यास काही वेळा शरीरात विषारी पदार्थ (आम) तयार होण्याचीही शक्यता वाढते.

आयुर्वेदात खरबूज मुलायम व सौम्य खाद्य म्हणून योग्य वेळेत, जेवणापूर्वी किंवा नाश्त्याच्या वेळेस खाण्याचा सल्ला दिला जातो, पण दूधासोबत किंवा त्याचा संपर्क करून नाही. यामुळे पचनशक्ती चांगली राहते आणि शरीर निरोगी टिकते.

संक्षेपात:

• खरबूज जलद पचणारा आणि थंड पदार्थ आहे, दूध जड व थोडा उष्ण आहे.
• दोन्हींचे एकत्र सेवन पचनात गोंधळ घालते.
• अपचन, गॅस, फुगणे, उलटी या समस्या होऊ शकतात.
• यामुळे शरीरात विषारी पदार्थ तयार होण्याची शक्यता वाढते.

खरबूज व दूध वेगवेगळ्या वेळा सेवन करावे.

हे नियम पाळल्यास पचन प्रक्रिया सुधारते आणि आरोग्य उत्तम राहते.आयुर्वेदानुसार खरबूज/कलिंगड आणि दुग्धजन्य पदार्थ (दूध, दही, पनीर) यांचा संयोजन शरीरासाठी त्रासदायक आहे. खरबूज ही जलद पचणारी आणि थंड गुणधर्म असलेली फळे आहे, तर दुग्धजन्य पदार्थ जड, उष्ण आणि हळू पचणारे असतात

जेव्हा हे दोन्ही पदार्थ एकत्र घेतले जातात, तेव्हा पचन प्रक्रियेत गोंधळ होतो कारण फळे जलद पचतात पण दूध वगैरे पदार्थ ला जास्त वेळ लागतो. परिणामी पचनसंस्था गोंधळून जाते, आणि आतड्यांत अर्धपचलेले अन्न साचते.

यामुळे गॅस, फुगणे, अपचन, अम्लता आणि उलट्या यांसारख्या समस्या उद्भवू शकतात. काही वेळा अशा संयोजनामुळे शरीरात विषारी पदार्थ (आम) तयार होतो, ज्यामुळे शरीरात अस्वस्थता व तक्रारी वाढू शकतात.

आयुर्वेदात सांगितले आहे की खरबूज जेवणानंतर किंवा दूध घेतल्यानंतर लगेच खाणे टाळावे, आणि दूध व खरबूज वेगळ्या वेळा घेणे फायदेशीर आहे.

संक्षेप:

• खरबूज आणि दुग्धजन्य पदार्थ एकत्र न खाणे.
• पचन क्रियेतील गोंधळामुळे अपचन होऊ शकते.
• गॅस, फुगणे, अम्लता, उलटी या त्रासांची शक्यता अधिक.
• दूध आणि खरबूज वेगवेगळ्या वेळा घ्या.

अशा प्रकारे खरबूज आणि दूधाचा संयमित वापर आणि योग्य वेळी सेवन केल्यास आरोग्य सुधारते व पाचन सुलभ होते.

अननस आणि दूध 

आयुर्वेदानुसार, अननस आणि दूध यांचा एकत्र सेवन टाळावा कारण हे संयोजन पचनसंस्थेला त्रास देते. अननसामध्ये आंबटपणा आणि ब्रोमेलैन नावाचा एंजाइम असतो जो दूधातील प्रथिनाशी प्रतिक्रिया करून दूध फोडतो.

दूध आणि अननस एकत्र घेतल्यास दूध फाटण्याचा धोका वाढतो. यामुळे पचनसंस्था गोंधळून जाते, ज्याचा परिणाम अपचन, पोटात जळजळ, फुगणे आणि गॅस तयार होणे यांसारखा होतो. तसेच शरीरात विषारी पदार्थ तयार होण्याची शक्यताही वाढते, ज्यामुळे त्वचेवर लाल चकत्ते, स्राव किंवा एलर्जी यांसारखे विकार होऊ शकतात.

विशेषतः ज्यांना पचनसंस्थेची कमजोरी, एसिडिटी किंवा अॅलर्जीचा त्रास आहे, त्यांच्यासाठी हे संयोजन फारच हानिकारक ठरू शकते. आयुर्वेदामध्ये या दोन पदार्थांचा एकत्र सेवन टाळण्याचा कठोर सल्ला दिला आहे.

संक्षेपात:

• अननसातील एंजाइम दूधाच्या प्रथिनांशी प्रतिक्रिया करतो.
• दूध फाटण्याचा धोका वाढतो.
• पचनसंस्था गोंधळून जाते.
• अपचन, जळजळ, गॅस, आणि त्वचेचे विकार होऊ शकतात.

दूध व अननस वेगळ्या वेळा घेणे फायदेशीर.

ह्या नियमांचे पालन केल्यास पचन सुधारते आणि शरीर निरोगी राहते.

तूप आणि मध

आयुर्वेदानुसार, तूप आणि मध हे दोन्ही पदार्थ स्वतःमध्ये आरोग्यासाठी फायदेशीर असले तरी, तूप आणि मधाचे समान प्रमाणात एकत्र सेवन करणे टाळावे. कारण तूप हे थंड, मॉइश्चरायझिंग गुणधर्मांचे असते, तर मध गरम आणि कोरड्या स्वरूपात असते.

तूप आणि मध एकत्र घेतल्यास या दोन्हींच्या गुणधर्मांमध्ये रासायनिक प्रतिक्रिया होते, ज्यामुळे शरीरात विषारी पदार्थ तयार होण्याची शक्यता असते. हे विषारी पदार्थ पचनसंस्थेमध्ये जमा होऊन पचन मंदावते, गॅस आणि अपचनासह विविध आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात.

तूप आणि मधाचे मिश्रण 140 अंश सेल्सिअसपेक्षा जास्त गरम करणे विशेषतः हानिकारक असते, कारण या तपमानावर त्यांच्या घटकांचे रासायनिक स्वरूप बदलतात आणि मुक्त रॅडिकल्स तयार होतात, जे शरीरासाठी धोकादायक ठरू शकतात.

अशा संयोजनामुळे त्वचेवर पुरळ, खाज येणे आणि काही वेळा तापही असू शकतो. त्यामुळे आयुर्वेदात या दोन्ही पदार्थांचे एकत्र सेवन टाळण्याचा लोकांना सतत सल्ला दिला जातो.

संक्षेप:

• तूप आणि मध समान प्रमाणात खाताना टाळा.
• दोन्ही एकत्र गरम करणे वर्ज्य.
• विषारी पदार्थ तयार होण्याचा धोका असतो.
• पचन मंदावते, गॅस व अपचन होऊ शकते.

त्वचा विकार आणि अन्य आरोग्य समस्या संभवतात.

तूप व मधाचे सेवन वेगळ्या प्रमाणात आणि वेगळ्या वेळा केल्यास त्यांचे फायदे मिळू शकतात, पण एकत्रित सेवन केल्यास सावधगिरी बाळगावी लागते.

आयुर्वेदानुसार अननस आणि दूध यांचा संयोजन शरीराला त्रासदायक ठरतो. अननसामध्ये प्रचंड प्रमाणात आंबटपणा आणि ब्रोमेलैन नावाचा एंजाइम असतो; तो दूधातील प्रथिनांना फोडतो आणि दूध फाटण्यास कारणीभूत ठरतो.

ही प्रक्रिया पचनसंस्था गोंधळून टाकते आणि अपचन, जळजळ, फुगण्यासह गॅस तयार होण्यास कारणीभूत ठरते. तसेच शरीरात विषारी पदार्थ (आम) तयार होण्याची शक्यता वाढते, ज्यामुळे त्वचेवर लालसर, चकत्ते, सूज वा एलर्जी सारखे विकारही संभवतात.

विशेषतः ज्या लोकांना पाचनसंस्था कमजोर आहे, किंवा एसिडिटी, अॅलर्जीचा त्रास आहे, त्यांच्यासाठी अननस-दूध संयोजन फारच हानिकारक आहे. त्यामुळे आयुर्वेदात हे संयोजन कडकपणे टाळण्याचा सल्ला दिला जातो.

संक्षेप:

• अननसामध्ये असणारा एंजाइम दूधाच्या प्रथिनांवर प्रतिक्रिया करतो.
• दूध फाटण्याचा धोका वाढतो, पचन गोंधळते.
• अपचन, जळजळ, गॅस, त्वचेचे विकार होणे संभवतो.

दूध आणि अननस वेगळ्या वेळा घेणे फायद्याचे.

या नियमांचे पालन केल्यास पचन सुधारते आणि शरीर निरोगी राहते.

फळे आणि मुख्य जेवण

आयुर्वेदानुसार, फळे आणि मुख्य जेवण हे एकत्र घेतल्यास पचनावर ताण येतो. याचे कारण असे की फळांचे पचन वेगळ्या वेगाने आणि वेगळ्या प्रकारे होते, तर मुख्य जेवण सामान्यत: जड आणि हळूहळू पचणारे असते.

फळे जलद पचतात आणि त्यांचा रस त्वरीत आतड्यांपर्यंत जातो, जेव्हा मुख्य जेवण अजून पचत असतो या वेळी फळांच्या पचनामुळे अग्नी (पचनशक्ती) गोंधळून जाते. परिणामी, पचन मंदावते, अपचन, गॅस, आणि अम्लता वाढते.

आयुर्वेदात जेवणानंतर त्वरित फळे खाणे टाळण्याचा सल्ला दिलेला आहे. उलट, जेवणाच्या किमान ३०-४५ मिनिटांनी फळे खाण्याचा सल्ला आहे. तसेच, सकाळी किंवा दुपारी मुख्य जेवणापूर्वी फळे खाल्ली तर उत्तम पचन होते.

फळे एका हलक्या नाश्त्याप्रमाणे घ्यावीत आणि मुख्य जेवण वेगळ्या वेळी घेणे फायदेशीर ठरते. यामुळे पचनशक्ती चांगली राहते आणि शरीराला पोषण मिळते.

संक्षेप:

• फळे आणि मुख्य जेवण एकत्र न घेणे.
• फळांचे जलद पचन आणि जेवणाचे मंद पचन यामुळे अग्नी गोंधळतो.
• अपचन, गॅस, अम्लता वाढू शकते.

जेवणानंतर किमान ३०-४५ मिनिटांनी फळे खाणे फायदेशीर.

सकाळी किंवा दुपारी वेगळ्या वेळी फळे घेणे उत्तम.

असे आहाराचे व्यवस्थापन आयुर्वेदात शरीर निरोगी ठेवण्यासाठी महत्त्वाचे मानले जाते.

रात्री दही खाणे 

आयुर्वेदानुसार रात्री दही खाणे काही लोकांसाठी हानिकारक ठरू शकते. रात्रीचे तापमान कमी आणि शरीराची पचनशक्ती (अग्नी) मर्यादित असते, ज्यामुळे दह्याचा जड आणि थंड गुणधर्म अधिक प्रभावी होतो.

रात्री दही खाल्ल्यास तिथे पचन मंदावते आणि शरीरातील कफ (शीतोष्ण व चिकट पदार्थ) वाढण्याची शक्यता जास्त असते. यामुळे शरीरात जडपणा, सायनस, नाक बंद होणे, घशातील जळजळ अशा त्रासांची शक्यता वाढते.

अशा कारणामुळे रात्री दही खाणे झोपेच्या वेळेच्या जवळपास टाळले पाहिजे, अन्यथा झोपेत अडथळे येऊ शकतात, श्वास घेताना त्रास होऊ शकतो आणि अरुंदपणा जाणवू शकतो.

तथापि, जर दही चांगल्या पद्धतीने पचायला हवा असेल तर त्यात जरा हिंग, जिरे, किंवा थोडी काळी मिरी घालून सेवन करण्याचा सल्ला आयुर्वेदात दिला आहे, ज्यामुळे पचन सुधारते आणि कफाचे प्रमाण नियंत्रणात राहते.

संक्षेप:

• रात्री दही खाल्ल्यास पचन मंदावते.
• कफाचे प्रमाण वाढते, त्यामुळे विविध श्वसन व झोपेच्या त्रासांची शक्यता.
• झोपेत अडथळा आणि अरुंद श्वास होऊ शकतो.
• दही सेवन करतेवेळी थोडे हिंग किंवा जिरे घालणे उपयुक्त.

रात्री दही खाणे शक्यतो टाळावे.

अशा नियमांचे पालन केल्यास पाचन सुधारते आणि आरोग्य टिकते.

फणस खाल्ल्यानंतर लगेच पान (सुपारी) खाणे

फणस खाल्ल्यानंतर लगेच पान (सुपारी) खाणे आयुर्वेदानुसार टाळावे, कारण फणसामध्ये असलेले ऑक्सलेट्स आणि पानातील घटक एकत्र येऊन पचनक्रियेवर नकारात्मक परिणाम करतात.

फणसाच्या ऑक्सलेट्समुळे शरीरातील लोहाच्या शोषणावर अडथळा येतो व पाचन क्रिया मंदावते. पानाशी मिळून हे संयोजन पचन तंत्रावर दबाव टाकते व अपचन, गॅस, फुगणे, आणि जळजळ यांसारखा त्रास वाढवू शकते.

त्यामुळे फणस खाल्ल्यानंतर किमान २-३ तासांपर्यंत पान किंवा सुपारी खाणे टाळावे. अशा अंतराने घेतल्यास पचन सुधारते आणि त्रास कमी होतो.

काही लोकांना पान खाण्याची सवय असून जेवणानंतर ते नियमित घेतात, पण फणस खाल्ल्यानंतर याचा त्रास वाढू शकतो त्यामुळे काळजी घेणे आवश्यक आहे.

सारांश:

• फणस खाल्ल्यानंतर लगेच पान खाणे टाळा.
• फणसातील ऑक्सलेट्स व पानातील घटक पचनात अडथळा आणतात.
• २-३ तासांचा फरक ठेवून पान खा.

पचन सुधारते, अपचन, गॅस आणि जळजळ होण्यापासून बचाव होतो.

अशाप्रकारे फणस खाल्ल्यानंतर पानाचे सेवन योग्य वेळेनंतर करणे आरोग्यासाठी उपयुक्त ठरते.

महत्वाची टीप

महत्वाची टीप म्हणून सांगायचं तर, आयुर्वेदानुसार विरुद्ध आहारामुळे अनेक आजार होऊ शकतात. यात अपचन, त्वचा विकार, वात, कफ आणि पित्ताचा असंतुलन, गॅस्ट्रिक समस्या आणि काही वेळेस श्वसन त्रास देखील होऊ शकतात. त्यामुळे आयुर्वेदानुसार हे विरुद्ध आहार टाळणे फार महत्वाचे आहे.

जर या सर्व अन्न संयोजनांचे योग्य प्रकारे पालन केले तर शरीराची पचनशक्ती सुधारते, आम (विषारी पदार्थ) निर्मिती कमी होते आणि एकूण आरोग्य चांगले राहते. आयुर्वेद फक्त जेवणाचा पदार्थ नव्हे तर त्यातील गुणधर्म, सातत्य आणि योग्य वेळेवर घेतला जाणारा आहार मानतो, ज्यामुळे व्यक्तीचे सर्वोत्तम स्वास्थ्य सुनिश्चित होते.

विरुद्ध आहार म्हणजे असे खाद्य पदार्थ जे एकत्र घेतल्यास पचनशक्तीवर नकारात्मक परिणाम करतात, पोषक तत्वांच्या शोषणात अडथळा आणतात आणि शरीरात विषारी दोष निर्माण करतात. आयुर्वेदात विरुद्ध आहाराचे नियम खूप स्पष्ट आहेत, ज्यांचे पालन केल्यास अनेक तक्रारी, आजार टाळता येतात आणि शरीर निरोगी राहते.

उदाहरणार्थ, दूधासोबत काही फळे, मासे, आंबट पदार्थ, मध-तूप यांसारखे संयोजन टाळावे. तसेच फळे आणि मुख्य जेवण एकत्र न मर्यादित करणे याचा उल्लेख आहे.

शाश्वत आरोग्यासाठी आयुर्वेदात या नियमांचे पालन अनिवार्य आहे आणि त्यामुळेच विरुद्ध आहार टाळण्याचा भर दिला जातो